Στον αθλητισμό, όπως και στη ζωή, οι προηγούμενες εμπειρίες που αποκτάμε χρησιμεύουν ως σημαντικές αναφορές για τον τρόπο σκέψης και δράσης μας στο παρόν και στο μέλλον.
Ήμουν τυχερός να ζήσω τα παιδικά μου χρόνια στην εποχή της αλάνας, παίζοντας ώρες ατελείωτες στους δρόμους, στις πλατείες, οπουδήποτε μπορούσαμε να αυτοσχεδιάσουμε το δικό μας γήπεδο ποδοσφαίρου με εστίες τα δέντρα, ίσως κάποιες πέτρες ή τις σχολικές μας τσάντες.
Το αυτοσχέδιο αυτό γήπεδο των παιδικών μου χρόνων έγινε αργότερα το καλύτερο μέσο για να αναπτύξω τα παιχνίδια των παιδιών μου και ως προπονητής να υιοθετήσω ένα ρεαλιστικό μοντέλο καθοδήγησης. Κάτω από την καθημερινή αυτή άτυπη εκπαίδευση με βάση την πρόκληση να παίζω ποδόσφαιρο με τους φίλους μου, πολλές φορές κάτω από εξαιρετικά αντίξοες συνθήκες, έμαθα τις βασικές αρχές του παιχνιδιού και χωρίς αμφιβολία αυτή η εμπειρία με βοήθησε σαν προπονητή να κατανοήσω τον τρόπο καθοδήγησης και διδασκαλίας του ποδοσφαίρου μέσα από το παιχνίδι.
Το πιο σημαντικό όμως όφελος αυτής της διαδικασίας είναι ότι από πολύ νεαρή ηλικία βρισκόμασταν σε μία διαρκή καθημερινή διαδικασία λήψης αποφάσεων και λύσης προβλημάτων σχετικών με το παιχνίδι μας και αυτό το καταφέρναμε αυτό-καθοδηγούμενοι χωρίς δηλαδή καμία καθοδήγηση από προπονητή. Το πραγματικά μεγάλο πρόβλημα εκείνης της εποχής ήταν απλά να έχουμε μία μπάλα. Τα τεχνικά – τακτικά στοιχεία του ποδοσφαίρου δεν μας απασχολούσαν καν σαν έννοιες και εντελώς ενστικτωδώς αποκτούσαμε αυτές τις δεξιότητες μέσα από τον αυτοσχεδιασμό και την συνεχή επανάληψη με στόχο την βελτίωσή μας για να είμαστε πιο ανταγωνιστικοί.
Γνωστική Τακτική ενσωμάτωση(Cognitive Tactical integration)
Η Γνωστική Τακτική Ενσωμάτωση είναι μία μεθοδολογική πρόταση βασισμένη στην εκπαίδευση στις πραγματικές συνθήκες του παιχνιδιού με βασικό στοιχείο τον υψηλό ανταγωνισμό και την μικρότερη δυνατή παρέμβαση-καθοδήγηση από τον προπονητή.
Για την επίτευξη αυτού του στόχου είναι απαραίτητη η συλλογή πληροφοριών από τις ατομικές και συλλογικές συμπεριφορές των παικτών μας σε ανταγωνιστικό περιβάλλον και την ανάπτυξη των εκπαιδευτικών καθηκόντων που τους επιτρέπουν αυτόνομα να τελειοποιήσουν τις διάφορες τεχνικές-τακτικές ενέργειες τους σε περιβάλλοντα κοντά στις συνθήκες του πραγματικού παιχνιδιού. Ώστε έτσι κάθε δευτερόλεπτο, κάθε λεπτό, του προπονητικού χρόνου να έχει την καλύτερη και πιο πιστή μεταφορά στον πραγματικό αγώνα.
Στα παιδικά μας χρόνια δεν λέγαμε ποτέ «σήμερα έχουμε προπόνηση» αλλά αντιθέτως παίζαμε κάθε μέρα έναν Τελικό, ένα ματς ζωής και θανάτου. Αυτό το στοιχείο του ρεαλιστικού και πάντοτε θεμιτού ανταγωνισμού, είναι που θέλουμε να μεταφέρουμε στην σύγχρονη προσέγγιση της προπονητικής διαδικασίας.
Φαινόμενo Overcoaching (υπέρ-καθοδήγηση)
Με την τυποποίηση του ποδοσφαίρου στην σύγχρονη εποχή και την μεταφορά του από την αλάνα στο «ασφαλές» περιβάλλον των Ακαδημιών-Σχολών ποδοσφαίρου παρουσιάζεται αρκετά συχνά το φαινόμενο του Οvercoaching.
Το Οvercoaching υποδηλώνει την υπερβολική (αχρείαστη έως και σε βάρος του παιχνιδιού) συμμετοχή του προπονητή είτε στην προπονητική διαδικασία, είτε σε ένα παιχνίδι. Αποτέλεσμα αυτού είναι να συμπεριφέρονται αρκετοί προπονητές περισσότερο ως Οδηγοί και λιγότερο ως Καθοδηγητές.
– Οδηγώ σημαίνει συνοδεύω-πηγαίνω κάποιον στον προορισμό του.
– Καθοδηγώ σημαίνει δείχνω σε κάποιον τον τρόπο να ανακαλύψει τον δρόμο για να φτάσει στον προορισμό του.
Η διαφορά εδώ είναι τεράστια καθώς οι προπονητές Οδηγοί στερούν από τους ποδοσφαιριστές τους τα πιο ουσιώδη στοιχεία του ποδοσφαίρου, την δημιουργικότητα, την ελεύθερη έκφραση, τη λήψη αποφάσεων και τον αυτοσχεδιασμό. Αυτό συνοδεύεται από έντονο παρεμβατισμό σε προπόνηση και αγώνα με αποτέλεσμα αντί οι πρωταγωνιστές να είναι οι παίκτες και το παιχνίδι να γίνονται οι κομπάρσοι.
Αντίθετα η επιλεκτική και χωρίς πολλές παρεμβάσεις καθοδήγηση δημιουργεί περιβάλλον όπου αναπτύσσονται τα παραπάνω ουσιώδη στοιχεία. Ο επιτυχημένος προπονητής είναι αυτός που σταδιακά καθιστά τον εαυτό του αχρείαστο στην προπονητική διαδικασία και στον αγώνα, κάνει δηλαδή τους παίκτες του αυτόνομους και αυτό-καθοδηγούμενους.
Ρεαλισμός
Ο σχεδιασμός μιας μεθοδολογίας προπόνησης για τη μετέπειτα εφαρμογή της σε μια οποιαδήποτε αθλητική ειδικότητα και εν προκειμένου στο ποδόσφαιρο απαιτεί λεπτομερή ανάλυση από τη μία πλευρά των ειδικών χαρακτηριστικών του συγκεκριμένου παιχνιδιού και ένα εξειδικευμένο τρόπο που θα βελτιώσουν-αναπτύξουν τις ικανότητές τους οι συμμετέχοντες σε αυτό.
Κάθε άθλημα είναι μοναδικό δεδομένου ότι παρουσιάζει ορισμένα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, δομή και μια μορφή ανταγωνισμού που δεν μπορεί να μιμηθεί κανένα άλλο άθλημα, επομένως για κάθε άθλημα πρέπει να υπάρχει μια εκπαιδευτική μεθοδολογία ικανή να αναπαραγάγει και να τελειοποιήσει τις ανάγκες των συμμετεχόντων στον αγώνα.
Οι ανάγκες ενός ποδοσφαιριστή είναι πολύ διαφορετικές από αυτές ενός αθλητή μπάσκετ, του αθλητή του στίβου, του κολυμβητή. Κάθε άθλημα έχει κάποιες ειδικές ανάγκες και η εξειδίκευση πρέπει να είναι η βάση για να συστηματοποιηθεί ένα συγκεκριμένο μοντέλο εκπαίδευσης-προπόνησης.
Το ποδόσφαιρο περιλαμβάνεται στη λεγόμενη Αθλητική ομάδα παιχνιδιών συνεργασίας – άμεσης αντιπαλότητας, δηλαδή είναι το άθλημα όπου ένας μεγάλος αριθμός παικτών αναπτύσσει φάσεις συνεργασίας-αντιπαλότητας ενεργά και συντονισμένα σε έναν κοινό χώρο παιχνιδιού.
Είναι ένα εξαιρετικά υψηλών απαιτήσεων Τακτικό άθλημα και είναι αναγκαίο οι παίκτες να ανταποκρίνονται αλληλεπιδρώντας συλλογικά στις επιθετικές και αμυντικές καταστάσεις που προκύπτουν διαρκώς μέσα στο παιχνίδι επιπλέον των υπολοίπων τεχνικών, φυσικών, ψυχολογικών και συναισθηματικών απαιτήσεων ενός αγώνα.
Η μεθοδολογία προπόνησης του ποδοσφαίρου για πολλά χρόνια στο παρελθόν βασιζόταν σε άλλες αθλητικές ειδικότητες που τα χαρακτηριστικά τους και οι δομές τους απείχαν πολύ από την πραγματικότητα αυτού του αθλήματος (έλλειψη ρεαλισμού).
Αυτές οι μεθοδολογικές τάσεις θεωρούσαν ότι ο ποδοσφαιριστής και η ομάδα γινόταν πιο ανταγωνιστικοί όταν προετοιμάζονταν με έναν απομονωμένο τρόπο στην φυσική κατάσταση, την τεχνική, την τακτική και στον ψυχολογικό τομέα, με προπονήσεις μακριά από το πραγματικό παιχνίδι, εφαρμόζοντας μεθόδους προπόνησης, που προέρχονται από άλλες αθλητικές ειδικότητες όπως κυρίως ο στίβος.
Ευτυχώς τα τελευταία αρκετά χρόνια αυτό το μοντέλο προπόνησης που παρουσίαζε απόλυτη έλλειψη ρεαλισμού έχει εγκαταλειφθεί από το σύνολο των σύγχρονων προπονητών και έτσι ο βασικός πυλώνας του ρεαλισμού στην προπόνηση έχει αποκατασταθεί. Η σύγχρονη μεθοδολογία πλέον σέβεται την ιδιαιτερότητα του ποδοσφαίρου, την μοναδικότητα του τακτικού μοντέλου, και το παιχνίδι γίνεται ο πρωταγωνιστής στο γνωστικό περιβάλλον των παικτών.
Τι γίνεται όμως με το στοιχείο του Ανταγωνισμού ?
Μία από τις πιο επαναλαμβανόμενες φράσεις που ακούμε συχνά σε συνεντεύξεις τύπου από τους πιο διάσημους προπονητές του κόσμου αναφέρεται στην άμεση σχέση μεταξύ προπόνησης και πραγματικού αγώνα.
“we trained as playing the game’’ – (προπονηθήκαμε όπως θα παίξουμε)
Αυτή η δήλωση μας καθιστά σαφή τη σπουδαιότητα ότι το παιχνίδι είναι ο βασικός οδηγός και κάθε μεθοδολογία προπόνησης θα πρέπει οπωσδήποτε να περιέχει το βασικό στοιχείο του ανταγωνισμού.
Ο Ανταγωνισμός είναι το κυρίαρχο συστατικό του παιχνιδιού και εκφράζεται κυρίως με τη μορφή της μονομαχίας, των καταστάσεων δηλαδή 1v1 , 2v1 , 2v2 κτλ.
Ο τελικός στόχος είναι ξεκάθαρος να εκπαιδεύσουμε δηλαδή τους παίκτες μας να είναι ανταγωνιστικοί, να βασίσουμε την προπόνηση σε έναν συνεχή ανταγωνισμό, στοιχείο που αναβαθμίζει την μεθοδολογία σε οποιαδήποτε ηλικία παικτών, το στυλ ποδοσφαίρου και το τακτικό μοντέλο παιχνιδιού που σκοπεύουμε να αναπτύξουμε. Προσομοιάζουμε έτσι τις πραγματικές καταστάσεις του παιχνιδιού όπου οι παίκτες ενδυναμώνουν με τον ίδιο τρόπο όλες τις δυνατότητές τους.
Στην προπονητική διαδικασία οι προπονητές πρέπει να δώσουμε τα ηνία στους πρωταγωνιστές, τη μπάλα, τους παίκτες και το συνεχή ευγενή ανταγωνισμό που γίνεται κατανοητός από την προοπτική της τελειοποίησης της ατομικής τακτικής γνώσης του παιχνιδιού και της συλλογικής τακτικής οργάνωσης της ομάδας μας.
Στη θέση της αλάνας των παιδικών μου χρόνων υπάρχει σήμερα μια πολυκατοικία. Στα μάτια μου εξακολουθεί να είναι το δικό μου Μαρακανά. Στα μάτια ενός ενήλικα τότε ήταν μόνο ένα οικόπεδο γεμάτο σκόνη, πέτρες και χαλίκια με στραβά δοκάρια αλλά στη παιδική μας φαντασία το τέλειο ποδοσφαιρικό γήπεδο. Σε παρόμοια τέτοια αυτοσχέδια γήπεδα έκαναν τα πρώτα τους βήματα οι μεγαλύτεροι ποδοσφαιριστές του κόσμου. Στην παιδική μας φαντασία ήταν ο δικός μας μικρός ποδοσφαιρικός παράδεισος, η απόρθητη έδρα μας, εκεί που μάθαμε τα μυστικά του ποδοσφαίρου στο απόλυτα ρεαλιστικό περιβάλλον και τα ματωμένα μας γόνατα η ένδειξη του απόλυτου ανταγωνισμού που επικρατούσε στα παιχνίδια μας.
Πάνω από όλα όμως ήταν η παιδική μας φαντασία που έκανε την διαφορά, αυτό που λείπει τόσο πολύ από το ποδόσφαιρο στις μέρες μας.
Λευτέρης Καλογήρου – Προπονητής ποδοσφαίρου UEFA A
Head Coach- Supervisor (Hunan Hangsheng FC) Advanced Elite Youth Football Development
KNVB (Royal Dutch Football Association)
Changsha ,Hunan, China
